مانی و زرتشت و زرتشتیان در حدیثی از امام صادق(ع)

دانشمندی مادّی و منکِر ماوراء طبیعت، نزد امام صادق(ع) آمد و مسائل مختلفی را مطرح نمود که از جمله پرسش هایش این بود:…

مادّی: داستان «مانی» چیست؟

امام(ع): مانی، کاوشگری بود که مقداری از آیین مجوسی و مقداری از آیین مسیحی را گرفت و به هم آمیخت و آیینی ساخت که با هیچ یک، جور در نمی آمد.

مانی، معتقد بود که دو خدا جهان را تدبیر می کنند: یکی خدای روشنایی و دیگری خدای تاریکی، و روشنایی در حصاری از تاریکی است. مسیحی ها او را تکذیب کردند و مجوسی ها او را پذیرفتند.

مادّی: آیا خداوند برای مجوسی ها پیامبر فرستاده است؟ من کتاب هایی از آنها دیده ام که دارای مطالب ارزنده و پندهای مفید و مثال های آموزنده بود. آنها نیز به پاداش و کیفر پس از مرگ، اعتراف دارند و از نظر مذهبی، دارای قوانین خاصی هستند که به آن عمل می کنند.

امام(ع): هیچ امّتی نبوده، مگر این که پیامبر داشته است. خداوند برای مجوسی ها هم پیامبر فرستاد؛ ولی او را نپذیرفتند و کتابش را تکذیب کردند.

مادّی: پیامبر آنها کیست؟ بعضی خیال می کنند که پیامبر آنها خالد بن سنان بوده است.

امام(ع): خالد، عربی صحرانشین بود و پیامبر نبود. این، چیزی است که در بین مردم، شایع است .

مادّی: آیا پیامبرشان، زردشت بوده است؟

امام(ع): زردشت، زمزمه[۱] را برای آنها آورد و ادّعای نبوّت نمود. عدّه ای از آنها به او ایمان آوردند، و عدّه ای او را تکذیب نمودند و از جامعه خود بیرونش کردند و طعمه درندگان صحرا شد.

مادّی: آیا مجوس به حق نزدیک تر بودند، یا عرب زمان جاهلیت؟

امام(ع): عرب زمان جاهلیت؛ چون مجوس، تمام پیامبران را تکذیب کردند و هیچ یک از سنن آنها را در جامعه خود پیاده ننمودند. کیخسرو، پادشاه مجوس، سیصد پیامبر را کشته است.

مجوس، غسل جنابت نمی نمود؛ ولی عرب جاهلی، این فریضه را انجام می داد، در حالی که غسل جنابت، یکی از کارهای خاصّ دین حنیف است.

مجوس ختنه نمی کرد، در صورتی که ختنه از سنّت های انبیاءست… ؛ ولی عرب، به این سنّت عمل می نمود.

مجوسی ها مرده های خود را غسل نمی دادند و کفن نمی کردند، و آنها را در بیابان ها و میان سنگ ها می انداختند؛ ولی عرب بر اساس سنّت پیامبران مرده های خود را غسل می داد و کفن می کرد و دفن می نمود.

مجوس ازدواج با مادر و دختر و خواهر را تجویز می کرد؛ ولی عرب آن را تحریم نموده بود…

متن عربی حدیث

ومن سؤال الزندیق الذی سأل أبا عبد الله(ع) عن مسائل کثیره أنه قال:…

قال: فما قصه مانی؟

قال(ع): متفحص أخذ بعض المجوسیه فشابها ببعض النصرانیه، فأخطأ الملتین ولم یصب مذهبا واحدا منهما، وزعم أن العالم دبر من إلهین، نور وظلمه، وأن النور فی حصار من الظلمه علی ما حکینا منه، فکذبته النصاری، وقبلته المجوس.

قال: فأخبرنی عن المجوس أفبعث الله إلیهم نبیا؟ فإنی أجد لهم کتبا محکمه ومواعظ بلیغه، وأمثالا شافیه، یقرون بالثواب والعقاب، ولهم شرایع یعملون بها.

قال(ع): ما من أمه إلا خلا فیها نذیر، وقد بعث إلیهم نبی بکتاب من عند الله، فأنکروه. وجحدوا کتابه.

قال: ومن هو فإن الناس یزعمون أنه خالد بن سنان؟

قال(ع): إن خالدا کان عربیا بدویا، ما کان نبیا، وإنما ذلک شئ یقوله الناس.

قال: أفزردشت؟

قال: إن زردشت أتاهم بزمزمه، وادعی النبوه، فآمن منهم قوم وجحده قوم، فأخرجوه فأکلته السباع فی بریه من الأرض.

قال: فأخبرنی عن المجوس کانوا أقرب إلی الصواب فی دهرهم، أم العرب؟

قال: العرب فی الجاهلیه، کانت أقرب إلی الدین الحنیفی من المجوس وذلک أن المجوس کفرت بکل الأنبیاء، وجحدت کتبهم، وأنکرت براهینهم، ولم تأخذ بشئ من سننهم، وآثارهم، وأن کیخسرو ملک المجوس فی الدهر الأول قتل ثلاثمائه نبی، وکانت المجوس لا تغتسل من الجنابه، والعرب کانت تغتسل والاغتسال من خالص شرایع الحنیفیه، وکانت المجوس لا تختن، وهو من سنن الأنبیاء، وأول من فعل ذلک إبراهیم خلیل الله، وکانت المجوس لا تغسل موتاها ولا تکفنها، وکانت العرب تفعل ذلک، وکانت المجوس ترمی الموتی فی الصحاری والنواویس، والعرب تواریها فی قبورها وتلحدها، وکذلک السنه علی الرسل، إن أول من حفر له قبر آدم أبو البشر، وألحد له لحد، وکانت المجوس تأتی الأمهات وتنکح البنات والأخوات، وحرمت ذلک العرب، وأنکرت المجوس بیت الله الحرام وسمته بیت الشیطان، والعرب کانت تحجه وتعظمه، وتقول: بیت ربنا، وتقر بالتوراه والإنجیل، وتسأل أهل الکتب وتأخذ، وکانت العرب فی کل الأسباب أقرب إلی الدین الحنیفیه من المجوس.

منبع:

الاحتجاج، طبرسی (درگذشت: ۵۴۸ق)، تحقیق: سید محمدباقر خرسان، ۱۳۸۶ق، ج ۲، ص ۷۷ ـ ۹۲ و بحار الأنوار، ج ۱۰، ص ۱۶۴ -۱۸۰.

ترجمه از: مناظره های آموزنده، محمد محمدی ری شهری، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۳۹۱ش، ص ۷۳ ـ ۸۸

 

[۱]. زمزمه، آواز خاصى است که مجوسى ها موقع غذا خوردن مى خواندند (ر. ک: بحار الأنوار، ج ۱۰، ص ۱۷۹).

مرداد ۱۳۹۷