خانه / سایر مطالب / بارگاه حضرت معصومه(س)، بارگاه حضرت معصومه(س) است (قسمت اول)

بارگاه حضرت معصومه(س)، بارگاه حضرت معصومه(س) است (قسمت اول)

به قلم مدیر سایت
با تشکر از استاد ابوالفضل قیامی که نوشته ای از جناب جواد مفرد کهلان را با عنوان «زیارتگاه حضرت معصومه قم در جایگه معبد اینانا (ایشتار / اناهیتا)» به منظور نقد و بررسی در اختیارم قرار داد.
دوست پژوهشگر جواد مفرد کهلان در مقاله ی مذکور کوشیده است نشان دهد مزار حضرت فاطمه معصومه(س) در قم، به آن حضرت تعلق ندارد بلکه در اصل معبدی برای پرستش مهر و ناهید بوده است. وی متواضعانه خواستار راهنمایی و پاسخ به نوشته اش شده است.

وی می نویسد:
«قدیمی ترین منبعی که از “فاطمه ی معصومه” یاد کرده، کتاب “تاریخ قم”، (نوشته :حسن بن محمد بن حسن قمی) متعلق به سال ۳۷۸ هجری قمری است و البته باید دانست که هر آنچه که کتبِ تاریخی و مذهبِی دیگر، درباره ی “امامزاده فاطمه ی معصومه” نوشته اند، همگی نقل قولهایی از همین کتاب است…
می اندیشم که این محل، در اصل یک معبد برای پرستش ایزدان محبوب ایرانیان کهن، یعنی مهر و ناهید بوده است. دلایلی که مرا در گمان انداخته اند، می نویسم و در انتظار راهنمایی و پاسخهای راهگشای شما هستم:
۱ ـ گزارش تاریخی مربوط به حضور و مرگ فاطمه معصومه در قم، خبری واحد است؛ یعنی هیچ منبع تاریخی دومی آنرا دلالت نکرده است. یعنی گزارش دیگری که ولو بصورت غیرمستقیم، مؤید آن باشد، در دست نیست. در عالم روایتگری اسلامی، معمولآ بر “خبر واحد” اعتمادی نمی شود.»

جواب:
یک) کتاب «تاریخ قم» قدیمی ترین منبع نیست که مزار حضرت معصومه را در قم تعیین کرده است. تاریخ قم در سال ۳۷۸ق نوشته شده اما جعفر بن محمد بن قولویه قمی در سال ۳۶۷ق درگذشته است. وی در کتاب کامل الزیارات (تحقیق جواد قیومی) صفحه ۵۳۶ عنوان باب ۱۰۶ را اینگونه نوشته است:
«فضل زیاره فاطمه بنت موسى بن جعفر (ع) بقم؛ فضیلت زیارت فاطمه دختر موسی بن جعفر(ع) در قم»

وی سپس این حدیث را از امام جواد(ع) نقل کرده است:
«من زار قبر عمتی بقم فله الجنه؛ پاداش هرکس قبر عمه ام را در قم زیارت کند، بهشت است.»

دو) چنین نیست که هرکتابی که در مورد حضرت معصومه نوشته، از کتاب تاریخ قم نقل کرده.
شیخ صدوق (درگذشت ۳۸۱ق) اهل قم بوده است. در کتاب عیون اخبار الرضا(ع)، تحقیق حسین اعلمی، جلد ۲، صفحه ۲۹۹ بابی گشوده با عنوان «باب ما جاء عن الرضا(ع) فی ثواب زیاره فاطمه بنت موسى بن جعفر(ع) بقم؛ باب آنچه از امام رضا(ع) در مورد ثواب زیارت فاطمه دختر موسی بن جعفر(ع) در قم رسیده»
در حالی که شیخ صدوق اهل قم بوده، معنا ندارد بگوییم: وجود مزار حضرت معصومه را از کتاب معاصرش نقل کرده است.

شیخ صدوق در کتاب های ثواب الاعمال و عیون اخبار الرضا(ع) حدیثی را نقل می کند که زنجیره ی سند آن به حسن بن محمد بن حسن قمی (نویسنده ی تاریخ قم) نمی رسد:
«عن أبیه و محمد بن موسى بن المتوکل، عن علی بن إبراهیم ، عن أبیه، عن سعد بن سعد قال: سألت أبا الحسن الرضا(ع) عن زیاره فاطمه بنت موسى بن جعفر(ع) بقم. فقال: من زارها فله الجنه . (وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی (درگذشت: ۱۱۰۴ق)، تحقیق مؤسسه آل البیت(ع)، ج ۱۴، ص ۵۷۶)
سعد بن سعد می گوید: از امام رضا(ع) در باره ی زیارت فاطمه دختر موسی بن جعفر(ع) در قم پرسیدم. فرمود: پاداش هرکس او را زیارت کند بهشت است.»

عبدالجلیل رازی کتاب النقض را حدود ۵۶۰ق تألیف کرده است. وی حدیثی را از امام صادق(ع) در مورد دفن حضرت معصومه در قم نقل می کند که در کتاب تاریخ قم نیست. پس سخن او برگرفته از این کتاب نیست:
«ألا إن للجنه ثمانیه أبواب فباب منها إلى قم ، تقبض فیها امرأه من ولدی اسمها فاطمه بنت موسى. تدخل بشفاعتها شیعتنا الجنه بأجمعهم. (النقض، تحقیق: حسینی ارموی، ص ۱۶۵)
بدانید که بهشت هشت در دارد که یک در آن در قم است. زنی از فرزندان من به نام فاطمه دختر موسی در آنجا از دنیا می رود. همه ی شیعیان ما با شفاعت او به بهشت می روند.»

سه) جناب جواد مفرد کهلان معنای «خبر واحد» را ندانسته است. معنای خبر واحد این نیست که هیچ کتاب دیگری آن را نقل نکرده باشد بلکه خبری است که به حد تواتر نرسیده است. بنابراین اگر در نگاه صاحب نظری، خبری که دست کم پنج نفر نقل کنند متواتر است، اگر خبری را چهار نفر نقل کنند اصطلاحا به آن، «خبر واحد» می گوید هرچند بیش از یک نفر گفته اند.
اگر خبری را فقط یک منبع نقل کند به آن، «خبر متفرد» و «خبر منفرد» می گویند. روشن است که همه ی این خبرها، خبر واحد نیز شمرده می شوند چون به حد تواتر نمی رسند.

چهار) کم نیستند خبرهای واحدی که علما به آنها اعتماد می کنند.

پنج) به فرض که ثابت شود، محل دفن حضرت معصومه، سابقا معبد بوده اما این، دلیل نمی شود که حضرت معصومه در آنجا مدفون نیست.
اما تاریخ قم به نادرستی احتمال معبد، گواهی می دهد؛ زیرا از این کتاب، دو احتمال در مورد محل دفن حضرت معصومه(س) به دست می آید: یکی اینکه این مکان زمین (یا باغ) بوده (نه معبد) در ملکیت موسی بن خزرج و دیگر اینکه قبرستانی بوده است.
بعید نیست هر دو قول درست باشد به این صورت که محل دفن حضرت معصومه(س) در ابتدا باغ یا زمین بوده و سپس به مرور تبدیل به قبرستان شده است و چون در زمان تألیف تاریخ قم، این مکان به صورت قبرستان در آمده، نویسنده مکرر از آن مکان به عنوان گورستان یاد کرده است.
به فرض که آن مکان در زمان دفن حضرت معصومه(س) هم گورستان بوده، بعید است از معبدها به عنوان قبرستان استفاده می کرده اند یا امام زاده را در معبد دفن کنند بلکه آنچه تاریخ گواهی می دهد، معمولا به جای معبدها و آتشکده ها، مسجد و کلیسا بنا می کردند.
عبارت تاریخ قم چنین است:
«و روایت صحیح و درست آنست که: … بعد از تغسیل و تکفین و نماز، موسى بن خزرج در زمینى که او را بود ببابلان، آنجا که امروز روضه مقدسه اوست دفن کرد، و بر سر تربت او از بوریاها سایه ساخته بودند، تا آنگاه که زینب دختر محمّد بن على الرّضا علیهم السّلم این قبّه بر سر تربت او بنا نهاد.
حسین بن موسى بن بابویه، از محمد بن حسن بن احمد بن الولید، که او را روایت کردند، که: جون فاطمه را وفات رسید، و بعد از غسل و تکفین او را بمقبره بابلان، بر کنار سردابى که از براى او ترتیب کرده بودند حاضر آوردند…»  (تاریخ قم، تحقیق انصاری، ص ۵۶۶ ـ ۵۶۷)

آبان ۱۳۹۴

همچنین ببینید

حجت الاسلام صادق حائری جم

نجابت و صداقت زرتشتیان

زرتشتی ها به نجابت و صداقت شهرت دارند. چند نکته: یک) وقتی که عده ای …

۹ نظر

  1. سلام و تشکر
    منتظر پاسخ کامل هستم . این بخش فقط رد ایراد بر خبر واحد بودن است .

    • مدیر سایت

      فرصت نکردم حتی یک بار دیگر نوشته ی آقای کهلان را نگاه کنم. در اولین فرصت بچشم

      • بسمه تعالی
        مهم این است که قم دیگری غیر این قم مشهور است که فراموش شده ، لذا شاید قبر حضرت معصومه درآن قم باشد چنانکه شیخ صدوق از همان قم دیگر است

        • مدیر سایت

          آن قم دیگر کجاست که ازش خبر نداریم؟ شیخ صدوق اهل قم امروز بود که به ری رفته بود و پدرش در قم نزدیک حرم حضرت معصومه س مدفونه

  2. اما جناب استاد بنده منابع و اسناد بسیاری از امامزاده ها رو هم بررسی کردم . از میان ۶ حرم متبرکه و لازم التعظیم شیعیان ۳ حرم امام رضا ، خواهر ایشان و عبدالعظیم حسنی به صورت مستند و سند دار قابل اثبات هستند . در اردهال علی ابن محمد باقر فاقد سند و کلیه اخبار منتشره من جمله روایت ساختگی شبیه کربلا در مورد ایشان جعلی است در شیراز شاهچراغ و اخبار و اسناد موجود نشانگر جعلی بودن این مکان است که در زمان سلجوقیان با کشف جسد جوانی که نام احمد ابن موسی داشته او را منتسب به احمد بن موسی ۴ قرن قبل کرده و برایش گنبد و بارگاه ساخته اند . در مورد اردهال حتی مراجع بزرگ شیعه به خطا رفته اند . مثلا جناب مرعشی نجفی کل داستان شهادت کربلا گونه ایشان را که به وضوح داستانی جعلی است باور کرده و کشف تابوت هایی در سرداب این بارگاه را سند ان دانستند . بعدها مشخص شد این تابوت ها مربوط به جنگ فتحعلی خان با برادرش بوده و سند و دستور دفن این تابوت ها در سرداب هم پیدا شد .قدیمی ترین سند بارگاه اردهال کتاب النقض است بدون ذکر خبر در حالیکه در کتب قدیم تر محل دفن ایشان را بغداد ذکر کرده اند و شیخ عباس قمی در کتاب خودشان به درستی ذکر کرده اند که در مورد این بارگاه قطعیت وجود ندارد و اخبار قدیمتری در مورد محل دفن علی ابن محمد باقر در بغداد وجود دارد و البته هیچ یک قابل رد و اثبات نیست اما جعلی بودن اخبار پیرامون موضوع کاملا بدیهی و مشخص است . متاسفانه امامزاده سازی در ایران رواج داشته و دارد و یکی از خطاها و انحرافات اعتقادی در باور اعتقادی شیعیان است در حالیکه هیچ یک از این بارگاه ها به غیر از قم و تهران و مشهد سند و خبر قابل اثباتی ندارند .

    • سخنان این فرد به طرزشگفت آوری بسیار عجیب است بگونه ای که این فرد در ابتدا سخن از بسیاری میزند و بعد شش مورد را بیان میکند که در آخر سر هم به مقبره اردهال میرسد و بسیاری از امامزاده ها را بی اعتبار میخواند البته فکر نکنید این بنده خدا در همین مدت که نبوده تحقیق کرده است که با تحقیق میانه خوبی ندارد و رد پای این دیدگاهش را در کامنتهایش که از قبل گذاشته میتوان دید و در جواب باید گفت که این باستانگرا بعنوان مثال بی اعتبار بودن امامزاده شاهزید اصفهان که از جمله امامزاده های معروف شهر اصفهان است را از کجا متوجه شده و اگر این بسیاری باطل بودن امامزاده شامل امامزاده های مطرح ایران نمیشود پس چه سخن بی اعتباری است،منطق این فرد یعنی بی اعتبار شدن جزئی از جزء یعنی بطلان کل اما برای آیین زرتشت که نه از فرزندان فرزند زرتشت که از خود زرتشت هم خبری نیست چیزی با عنوان بی اعتباری این آیین وجود ندارد.

    • آقای مدیوماه
      شما اگر به جریان حمله به کاروان بنی هاشم که در منطقه شیراز
      در زمان بنی عباس لعنت الله علیهم صورت گرفت رجوع می کردید
      و قتل عامی که از بنی هاشم و سادات در آنجا کردند را می خواندید
      که باعث به شهادت رسیدن حضرت احمد ابن موسی(ع) ملقب به شاهچراغ
      که رییس کاروان بنی هاشم از مدینه به خراسان و برادر بزرگتر امام رضا علیه السلام بودند
      و دیگران برادران امام رضا (ع) در شهر شیراز همچون جناب میر محمد بن موسی(ع)
      و کوچکترین برادر امام رضا(ع) یعنی جناب سید علاالدین حسین بن موسی(ع) و دیگر
      سادات شد اینطور سند سند نمی کردید !!!
      همگی این امامزادگان از دیر باز در بین مردم شیراز و منطقه جنوب شناخته شده هستند
      و از کراماتشان بارها بهرمند شده اند
      امتیازی که بعضی از ادیان ندارند !!!

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

*

code