خانه / شخصیت ها / موبدان / دیگر موبدان / موبدان در نگاه یک مورخ

موبدان در نگاه یک مورخ

به قلم مرتضی راوندی:
«موبدان، اساس دین را به پیروان خود می آموختند، و در اجرای مراسم دینی مراقبت می کردند، عدول از مقرّرات دینی عقوبت های خاصی داشت که میزان آن از طرف این عده تعیین می گردید و به مرحله اجرا گذاشته می شد.

گناهکاران می توانستند با خرید سندهای مغفرت و آمرزش، خویشتن را از زیر بار معاصی آزاد سازند. از این راه، با گذشت قرن ها، در مراکز جوامع مغان ثروت های هنگفتی انباشته شد…

در هیچ یک از مآخذ موجود اشاره یی نشده است که جامعه روحانیان، مصدر خدمات اجتماعی یا کارهای عام المنفعه بوده و یا درصدد تخفیف آلام و رفع احتیاجات توده ستمدیده مردم برآمده باشند؛ موبدان، تمام سعی خود را در راه مبارزه با کفر و جلوگیری از رشد افکار عمومی، و توسعه ادیان دیگر به کار می بردند، تا موجبات تضعیف یا نابودی قدرت ایشان فراهم نگردد.» (تاریخ اجتماعی ایران، ج ۹، ص ۱۳ ـ ۱۴)

منشأ اقتدار موبدان
«اسباب قدرت روحانیان فقط این نبود که از جانب دولت حقّ قضاوت داشتند و ثبت ولادت و عروسى و تطهیر و قربانى و تشییع جنازه و اصغاى اعترافات گناه کاران و عفو و یا تعیین میزان کفّاره جرایم و جز اینها با آنان بود بلکه علّت عمده اقتدار آنان، داشتن املاک و ضیاع و عقار و ثروت هنگفتى بود که از راه استثمار شدید کشاورزان، اخذ جرایم دینى، عشریه و صدقات عاید آنان مى شد.
این طبقه یا گروه مقتدر ولى کوردل، عواید سرشار خود را در راه فعالیت هاى تولیدى و تأمین سعادت اکثریت مصرف نمى کردند، بلکه مانند سلاطین، عواید و طلاهاى خود را در گنجینه ها انبار مى کردند و از این راه به تورّم و آشفتگى اقتصادى کشور کمک مى کردند.» (تاریخ اجتماعی ایران، ج ۹، ص ۱۶ ـ ۱۷)

شناسنامه کتاب:
تاریخ اجتماعی ایران، مرتضی راوندی (درگذشت: ۱۳۷۸ش)، تهران، انتشارات نگاه، چاپ دوم، ۱۳۸۲.

آذر ۱۳۹۶

همچنین ببینید

بلوف های یک موبد / گشتاسب اوشیدری

به قلم سید محمد ناطقی دیدگاه ها و نوشته های موبد گشتاسب اشیدری از سوی …

۹ نظر

  1. شب بخیر
    موضوعی که اینجا ذکر میکنم اصلا ربطی به این بحث نداره ولی بی ربط هم نیست . اخیر در فضای مجازی مشاهده کردم که عده ای از زرتشت و کوروش مطلب میزارن بعد یواش یواش شروع میکنن به عزیزان مسلمان و اسلام عزیز فحاشی و…یا بالعکس عکس حضرت علی وامام حسین. بهتره که حواسمون رو جمع کنیم با هم بحث کنیم همدیگرو نقد کنیم و… ولی در مقابل دشمنان مشترک و تجزیه طلب با هم متحد باشیم و وارد بحث کثیفشون نشیم و اعلام براعت کنیم ازشون و اب به اسیاب دشمن نریزیم از هر دینی که هستیم. روزگار نیک

  2. این شغل پر منفعت همیشه دکونش باز بوده امروز هم باز هست
    اما لازم نیست برای این بازار مکاره حیلی دور برین

    اولین کسی از علما که لقب حجت الاسلام گرفت حجت الاسلام شفتی بود .پس از اتمام دروس مقدماتی به اصفهان وارد شد
    در حالی که به گفتهٔ خود: جز یک دستمال که مقداری نان خشک در آن بود، و یک کتاب مدارک چیزی همراه نداشت .
    او گرچه در دوران تحصیل در نجف و کربلا در فقر زندگی می‌کرد، بعد ورود به اصفهان در مدت کمی با تجارت و تصرف سهم خود از وجوه شرعیه در شمار ثروتمندان بزرگ عصر خود درآمد. محمد تنکابنی در قصص‌العلماء دربارهٔ ثروت او می‌نویسد:

    در شهر اصفهان چهارصد کاروانسرا از مال خود داشت، گویا زیاده از هزار باب دکاکین داشته […] و املاکی که در بروجرد داشت، مداخل آن تقریباً سالی شش هزار تومان بود و املاکی که در یزد داشت [مداخل آن] سالی دو هزار تومان بود.
    دربارهٔ دوران تحصیل او می‌نویسد که بعضی اوقات حتی قدرت تأمین غذای روزانه خود را نداشت و براثر گرسنگی غش می‌کرد و به این سبب سید علی طباطبایی، استاد شفتی در کربلا، شخصی را مأمور کرده‌بود تا روزانه دو قرص نان، یکی برای غذای ظهر، و دیگر برای غذای شب وی ببرد

    اسباب قدرت روحانیان فقط این نبود که از جانب دولت حقّ قضاوت داشتند و ثبت ولادت و عروسى و تطهیر و قربانى و تشییع جنازه و اصغاى اعترافات گناه کاران و عفو و یا تعیین میزان کفّاره جرایم و جز اینها با آنان بود بلکه علّت عمده اقتدار آنان، داشتن املاک و ضیاع و عقار و ثروت هنگفتى بود که از راه استثمار شدید کشاورزان، اخذ جرایم دینى، عشریه و صدقات عاید آنان مى شد.

    این نبود را به نیست تبدیل کنید حال روز ماست

    • مدیر سایت

      کم نیستند ثروتمندانی که روزگاری در فقر بسر می بردند و نمی توان همه را متهم به غصب اموال عمومی کرد

      از کجا بدست آوردید که شفتی با تصرف در وجوه شرعی به ثروت رسید؟ ممکن است مایه ی اولیه برای تجارت را از طریق ارث یا هدایا یا بخاطر ذکاوت با مختصر پول تدارک ببیند

  3. ولی در شاهنامه فردوسی از موبدان در عصر پادشاهی شاپور
    که پرنفوذترین عصر موبدان بوده به نیکی یاد شده:

    به شاهی برو آفرین خواندند///////همه مهتران گوهر افشاندند
    یکی موبدی بود شهرو به نام///////خردمند و شایسته و شادکام
    بیامد به کرسی زرین نشست///////میان پیش او بندگی را ببست
    جهان را همی داشت با داد و رای//////////سپه را به هر نیک و بد رهنمای
    پراگنده گنج و سپاه ورا////////بیاراست ایوان و گاه ورا
    چنین تا برآمد برین پنج سال//////////برافراخت آن کودک خرد یال
    نشسته شبی شاه در طیسفون/////////خردمند موبد به پیش اندرون
    ……………….

  4. ایت‌الله بهجت می‌فرمود: از هندوستان، برای سید شفتی وجوهات و نذورات را با فیل می‌آوردند در تاریخ نقل شده است که در زمان فتحعلی‌شاه قاجار زمانی که بین ایران و روس جنگ اتفاق افتاد و خزینه بیت‌المال خالی شد.

    گفتند؛ برویم و از سید شفتی برای جنگ با روس پول فرض کنیم

    نقل از سایت تبیان
    https://article.tebyan.net/176142/%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D8%B4%D9%81%D8%AA%DB%8C-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D9%BE%D9%88%D9%84-%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%AF-
    آیت‌الله بهجت‌(ره) می‌گفتند: یک روز عید غدیر، ده‌ها سال بیست هزار تومان عیدی می‌دهند، به عبارتی پول دویست‌هزار نفر استاد کار، در آن زمان بوده است ثروت ایشان آنقدر بود شخصی که به حضورشان رفته بود.
    می‌گفت: آنقدر طلا و جواهر جلویش ریخته بود که نزدیک بود من ایشان را نبینم

    منبع درآمد ایشان مشخص است و تمامی علما در شرح حال ایشان نوشته اند در غایت فقر در روستایی از توابع شفت به دنیا آمده.

    دین همیشه منبع درآمد بوده از قضا اگر از مغان مادی و موبدان زروانی هم می پرسیدند که پول کرفه کاری و برشنوم از برای چیست می گفتند که این مال از برای زرتشت است و علمای شیعه هم این مال را از امام زمان میدانند و حق تصرف تامه در آن برای خود قائلند . پس به گواه نص فتاوی و عقاید خود آقایان به طور قطع در وجوه تصرف کرده اند .

    • مدیر سایت

      آیت الله سیستانی مرجع تقلیدی است که ثروت او ـ البته بقول شما ـ از شمارش خارجه. اما آیا این ثروت برای شخص اوست یا بعنوان بیت المال به آن نگاه میکنه؟ شنیده ام ایشان هنوز در خانه ی اجاره ای زندگی میکنه

      آیت الله وحید خراسانی هم اموال زیاد در اختیار داره اما چرا در همان خانه ی کوچکی زندگی میکنه که زمان شاه خرید؟ پس اموالی که در اختیارشه در واقع بیت الماله

      شما از قول آیت الله بهجت نقل میکنی که وجوهات و نذرات فراوان را با فیل از هندوستان برایش می آوردند. آن قسم که وجوهاته، ربطی به ایشان نداره و عادتا در جایش تقسیم می کرده و اگر نذورات برای شخص او بوده، تصرف شخصی در آن ایراد نداره و یک علت فراوان بودن ثروت شخصی او همین می تونسته باشه.

  5. شواهد این طور نشان نمیده ، نوادگان ایشون که امروز از قبل همین به قول شما بیت المال در آمریکا زندگی می کنند چندی پیش منزل ۲۰۰۰ متری ایشون در اصفهان رو وقف بنیادی کردند که البته امروز هدف مثبتی غیر دینی دنبال می کنه یعنی توسعه گردشگری
    وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با ارسال تقدیرنامه‌ای …. از تلاش های پروفسور جعفر جعفری برای توسعه علوم گردشگری قدردانی کرد.
    به گزارش برنا از اصفهان محمد فرهادی …. خطاب به پروفسور جعفری گفته است : از زحمات و تلاش های صادقانه جنابعالی که از مفاخر برجسته جهان در حوزه گردشگری ……. اقدام ارزشمند جنابعالی در وقف و تبدیل منزل پدر عزیزتان حضرت آیت الله سید محمد باقر شفتی از نوادگان امام موسی کاظم (ع) و از علمای جلیل القدر دیار اصفهان به بنیاد علمی و تحقیقی گردشگری ارج نهاده……

    البته به نظرم جناب وزیر اشتباها به جای پدر بزرگ از لفظ پدر استفاده کرده اند . علی ایحال مالکیت یک باب منزل کاملا اشرافی در اصفهان و زندگی کاملا مرفه ایشون و فرزندانشون حداقل بهره ایشون از بیت المال بوده

    به فرض محال هم که ایشون ذره ذره و ریال به ریال این پول رو مصرف شخصی نکرده باشند مشکل با این قسمت کار است در نوشته بالا از کتاب نقل قول فرمودید :
    “موبدان، تمام سعی خود را در راه مبارزه با کفر و جلوگیری از رشد افکار عمومی، و توسعه ادیان دیگر به کار می بردند، تا موجبات تضعیف یا نابودی قدرت ایشان فراهم نگردد”

    خوب این سیره موبدان چه تفاوتی با علمای حاضر و قدیم شیعه دارد . همه پولهایی که توسط حاکمان امر دین دریافت می شود یا صرف معاش روحانیون می شود یا جلوگیری از تبلیغ ادیان دیگر یا تبلیغ دین و مرام خودشان در حالیکه این وجوهات عمدتا در متن دین برای کارهای عام المنفعه و کمک به مستمندان تدارک شده اند .

    یک استعلام از کمیته امداد بفرمایید که چند درصد عابدات این کمیته از سمت مراجع مذهبی است ؟ تقریبا هیچ

  6. ای کاش چیزی از صفخات ۵۳۷ به بعد همین کتاب که هیچگاه در جمهوری اسلامی اجازه چاپ نیافت را هم می اوردید . خصوصا انجا که هارون نام یهودی ملتمسانه از ناصر الدین شاه می خواهد که ” اکنون که چاره جز ازار یهودیان نیست بفرمایند تا یهودیان و زن و فرزندشان هفته ای یک روز در یک محل حاضر شوند تا مسلمانان ایشان را چوب بزنند تا لااقل بقیه روزها بتوانند به آسودگی زندگی کنند ”

    یا انجا که عالمی مسلمان جلوی مدرسه مروی به دیدن پیرمرد محتشم یهودی او را امر به برف روبی جلوی در مدرسه می کند و به التماس او که به جای اینکار بهای چند مزدور را بپردازد وقعی نمی نهد و پیرمرد پس از رسیدن به خانه ذات الریه می کند و از دنیا میرود .

    و انجانی که میرزا مهدی مازندرانی که خود از روحانیون آزاده بود با مشاهده رفتار یکی از هم لباسان خویش که بر مبنر دستور به تاراج محله یهودیان صادر کرد می گوید:
    زاهد بشکست از سر خامی خم می اسباب نشاط میگساران شد طی
    گر بهر خدا شکست ای وای به ما گر بهر ریا شکست صد وای به وی

    و در خاتمه جلد نهم این کتاب سخن صحیح ایشان که انحصار مذهبی و تولد این باور که تنها باورمندان به یک دین یا عقیده خاص رستگار می شوند را یهودیان ابداع کردند و عرفان ایرانی که عمیقا ریشه در اندیشه های زرتشت دارد معتقد است به تعداد نفوس ادمیان راه به سمت خدا وحود دارد .
    امید دارم روزگاری دوستانی مانند جناب اقای فاطمی دست از این روش بنی اسراییلی که تنها خود و دین و اندیشه خود را عین حق و عین اراده خداوند بدانیم دست بردارند و بپذیرند که همه دینداران تا زمانیکه بر مدار اخلاق نکو رفتار نمایند خداوند از ایشان رضایت دارد و در مسیر خواست الهی حرکت می کنند .

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

*

code